(BS. Khoa Nội Tổng hợp – Bệnh viện Đa khoa Khu vực Tây Bắc Nghệ An)
Vì sao bà con miền núi dễ mắc viêm tụy cấp?
Tại khu vực miền núi Tây Bắc Nghệ An, bác sĩ ghi nhận nhiều trường hợp liên quan trực tiếp đến nếp sống, sinh hoạt cố hữu của bà con đồng bào dân tộc thiểu số:
Uống nhiều rượu, bia: Rượu ngô, rượu cần, rượu gạo… từ lâu đã gắn liền với tập tục văn hóa: trong lễ cưới, ngày tết, mừng nhà mới, mừng lúa mới, thậm chí là sau một ngày… lên nương rẫy về. Chất men khiến cho các cuộc vui thêm thăng hoa, cũng thêm phần náo nhiệt. Tuy nhiên, việc uống nhiều, thường xuyên, kéo dài đã gây độc cho tụy. Men tiêu hóa bị kích thích tiết ồ ạt, phá hủy tế bào tụy, dẫn đến khởi phát viêm tụy cấp.
Ăn uống nhiều thịt, mỡ động vật, ít rau xanh: Với vùng cao, bữa ăn thường ưu tiên thịt lợn, thịt trâu, thịt bò, nội tạng… nhiều mỡ, nhiều đạm. Ngược lại rau rừng, rau vườn… những món tưởng chừng đơn giản, có sẵn, lại ít được coi trọng và đương nhiên bị trở thành món ăn phụ không hay được sử dụng trong các cuộc vui. Điều đó dễ gây mất cân bằng dinh dưỡng, cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ sỏi mật, rối loạn mỡ máu – là nguyên nhân trực tiếp của viêm tụy.
Lao động nặng, chấn thương vùng bụng: Đi rừng, đi rẫy, khiêng vác, vận chuyển gỗ, chăn thả gia súc… tiềm ẩn nguy cơ va đập, ngã, chấn thương vùng bụng. Đây là nguyên nhân ít gặp nhưng thực tế cũng đã có bệnh nhân bị viêm tụy cấp sau chấn thương.
Tâm lý chủ quan, ngại đi khám: Nhiều bà con quen chịu đau, lại có lý do đường sá xa xôi – cho rằng đau vài ngày sẽ tự hết; đôi khi là tự đi tìm thuốc lá, thuốc nam hoặc ra hiệu thuốc mua thuốc giảm đau. Tuy không còn nhiều, nhưng đến nay trong các bản làng xa xôi, đâu đó vẫn tồn tại câu chuyện trông cậy vào Già làng, thầy mo cúng vía, cúng thần rừng, thần núi… Những việc này sẽ khiến bệnh diễn biến nặng hơn, nhiều trường hợp bệnh nhân được đưa đến bệnh viện khi đã muộn.
Vậy, viêm tụy cấp là gì? Tuyến tụy nằm sâu sau dạ dày, có hai chức năng chính: Tiết men tiêu hóa giúp phân giải chất béo, đạm, tinh bột trong bữa ăn hằng ngày; Sản xuất hormone insulin để điều hòa đường huyết.
Khi tụy bị viêm đột ngột, men tiêu hóa không thoát ra ngoài mà “quay ngược” lại, tự phá hủy chính tuyến tụy, gây ra tình trạng viêm tụy cấp. Đây hoàn toàn không phải bệnh đơn giản. Nếu chậm trễ, bệnh có thể gây tụ dịch, hoại tử tụy, sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng, thậm chí tử vong.
Dấu hiệu nhận biết – Khi nào cần đến bệnh viện?
Bà con cần đặc biệt chú ý khi xuất hiện tình trạng:
– Đau bụng dữ dội vùng trên rốn, đau lan ra sau lưng.
– Cơn đau tăng khi nằm ngửa, giảm khi ngồi gập người.
– Buồn nôn, nôn liên tục, bụng chướng, khó ăn uống.
– Sốt, mệt, khó thở.
– Vàng da, vàng mắt (khi có sỏi mật kèm theo).
Tuyệt đối không:
– Uống rượu để “giảm đau bụng”.
– Uống lá thuốc, thuốc nam chưa rõ nguồn gốc.
– Uống thuốc giảm đau, kháng sinh tùy tiện.
Điều trị viêm tụy cấp tại Bệnh viện Tây Bắc
Khoa Nội Tổng hợp tuân thủ chặt chẽ phác đồ của Bộ Y tế như: Hướng dẫn người bệnh nhịn ăn hoàn toàn để tụy nghỉ ngơi, ngừng tiết men. Truyền dịch, điện giải để duy trì tuần hoàn. Giảm đau, kháng sinh, kháng viêm khi có chỉ định. Đồng thời xử lý nguyên nhân: can thiệp lấy sỏi mật, điều trị rối loạn mỡ máu, và tư vấn cho người bệnh cai rượu bia.
Quá trình điều trị, người bệnh cần được theo dõi sát để kịp thời phát hiện biến chứng như hoại tử tụy, sốc, suy thận. Nhờ sự phối hợp của đội ngũ y bác sĩ và người nhà, nhiều bệnh nhân đã được cứu sống, trở lại với nương rẫy, ruộng đồng, sinh hoạt thường ngày.
Chăm sóc người bệnh sau khi ra viện
Người bệnh sau khi điều trị cần được gia đình và cộng đồng hỗ trợ:
Thực hiện chế độ ăn ít mỡ, giảm đạm; ưu tiên chọn đồ ăn dễ tiêu như rau, củ, quả; chia nhỏ các bữa ăn. Tuyệt đối tránh rượu bia, chất kích thích.
Sinh hoạt: Nghỉ ngơi hợp lý, tránh lao động quá sức ngay sau điều trị.
Theo dõi sức khỏe: Đừng quên tái khám theo hẹn, không bỏ dở phác đồ điều trị giữa chừng vì “thấy đỡ rồi”.
Gia đình phối hợp nhắc nhở: Đặc biệt đối với người cao tuổi, người có thói quen uống rượu nhiều năm.
Để phòng ngừa viêm tụy cấp – Bà con cần làm gì?
– Hạn chế rượu, bia: Uống ít, uống có kiểm soát; tốt nhất là tránh uống khi không cần thiết.
– Ăn uống cân bằng: Tăng ăn rau rừng, rau vườn, củ, quả địa phương (chuối, đu đủ, bí xanh, khoai lang…).
– Giảm mỡ, nội tạng: Thay mỡ lợn bằng dầu thực vật, hạn chế đồ chiên xào.
– Khám sức khỏe định kỳ: Nhất là người có sỏi mật, mỡ máu cao, gan mật yếu.
– Điều trị sớm, điều trị tích cực bệnh nền: Cao huyết áp, tiểu đường, béo phì.
Vai trò của Bệnh viện Tây Bắc: Trong những năm qua, Bệnh viện ĐKKV Tây Bắc Nghệ An đã tiếp nhận và cứu chữa nhiều ca viêm tụy cấp, trong đó có rất nhiều bệnh nhân từ các huyện miền núi xa xôi. Với phác đồ chuẩn, máy móc hiện đại và sự tận tâm của đội ngũ y bác sĩ, đa số bệnh nhân đã hồi phục, trở về với gia đình, cộng đồng.
Không chỉ điều trị, bệnh viện còn đẩy mạnh truyền thông, tuyên truyền đến tận thôn bản, phiên chợ vùng cao trong các chuyến đi khám thiện nguyện, tặng thuốc, tặng quà để bà con hiểu rõ bệnh, từ đó trang bị giúp bà con có thêm kiến thức phòng tránh hiệu quả.
Kết luận: Viêm tụy cấp là bệnh nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa nếu kịp thời thay đổi thói quen: uống ít rượu bia, ăn uống điều độ theo chế độ ăn lành mạnh, hợp lý. Nhất định phải đi khám khi có dấu hiệu bất thường.
Bà con đừng coi thường những cơn đau bụng dữ dội. Khi có những biểu hiện trên, nhanh chóng đến ngay bệnh viện ĐKKV Tây Bắc Nghệ An hoặc cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ, chẩn đoán, điều trị kịp thời – Hãy giữ gìn sức khỏe cho bản thân và cả gia đình!
Điện thoại tư vấn: 096406600589 – Bs Lê Văn An (Trưởng khoa Nội Tổng hợp, bệnh viện ĐKKV Tây Bắc Nghệ An).
Thực hiện: Đàm Thủy – Phòng CTXH & QLCL
Bệnh viện ĐKKV Tây Bắc Nghệ An
Bài viết liên quan: